9 Mayıs 2023
Transformatör Nedir? Nerelerde Kullanılır?
Trafo ismiyle de bilinen transformatör, elektrik enerjisinin niceliklerini istenen değere dönüştürme görevini üstlenmektedir.
Trafo kelimesi İngilizce’deki transformer kelimesinden dilimize geçmiştir. Transformer kelimesinin Türkçe anlamı “dönüştürücü”dür. Anlamından da belli olduğu üzere trafo elektrik enerjisini dönüştürmeye yarar.
Kısacası trafolar, iki veya daha fazla devre arasındaki mevcut elektrik akımına elektromanyetik indüksiyon sağlamaktadır.
Trafonun Kullanım Amacı Nedir?
Trafoların temel kullanım amaçları, elektromanyetik indüksiyon yolu ile iki veya daha fazla devre arasındaki enerji aktarımını gerçekleştirmektir.
Elektrik enerjisinin uzak mesafeye de aktarılmasını sağlamak amacıyla trafoların gerilimi yükseltilmektedir. Yüksek akımın herhangi bir zararı olmaması için gerilim yükseltilmekte ve akım düşürülmektedir.
Böylece elektrik akımı istenilen şiddette istenilen boyutlarda iletilmektedir.
Dolayısıyla transformatörler, elektrik devresinde yer alan akımın veya voltajın seviyesini ayarlamak için kullanılmaktadır.
Enerjinin dağıtımına ve iletimine yarayan trafoların ihtiyaca ve kullanılacak alana göre farklı çeşitleri mevcuttur.
Trafo Çeşitleri Nelerdir?
Transformatör çeşitleri kullanım alanlarına göre değişiklik göstermektedir. Genel olarak kullanılan trafo çeşitleri;
- İzolasyon trafoları
- Akım trafoları
- Güç trafoları
- Dağıtım trafoları
- Kuru tip trafolar
- Yağlı tip trafolar
- Gerilim trafoları
Bu trafoların kullanım alanlarına bağlı olarak özellikleri de değişmektedir. Trafo çeşitlerinin özelliklerine yakından baktığımızda;
KURU TİP VE YAĞLI TİP TRAFOLAR
Yağlı tip trafo, trafo içerisindeki ısıyı dışarı atmaktadır. Isıyı dışarı atma işlemini sargı içerisinde yer alan yağ aracılığı ile gerçekleştirmektedir.
Özellikle yüksek güçler söz konusu oluğunda ısınma sorununun önüne geçmeye yarar.
Yağlı tip trafolar; tam kapalı tip ve genleşme depolu yağlı trafolar olmak üzere iki çeşitte imal edilmektedir. Uygulanacağı alana bağlı olarak uygun yağlı tip trafo seçimi gerçekleştirilmektedir.
Yağlı tip trafoların yapısı şu şekildedir;
- Nüve yani çekirdek
- Kapak ve kazan
- Sargılar
- Buşingler
- Terminaller
- Kablo kutuları
- Gerilim değiştirici
- Genleşme kabı
- Diğer aksesuarlar
Üç fazlı yağlı yapıda bulunan soğutmalı trafo çeşitleri hem dış mekânlarda hem de iç mekânlarda kullanılmaktadır. Genel olarak sanayi bölgelerinde, şantiyelerde ve fabrikalarda kullanılmaktadır.
Yağlı tip transformatörler, 50 ile 20000 KV gücüne ve 36 KV sistem gerilimlerine kadar imal edilmektedir.
Kuru tip trafo, içerisinde oluşan ısıyı hava yolu ile dışarı atan trafo çeşididir. Patlama özelliği olmaması en önemli özelliğidir. Bu özelliği sayesinde insan topluluklarının olduğu kalabalık ortamlarda tercih edilmektedir.
Kuru tip trafoların kullanım alanlarına okullar, hastaneler, alışveriş merkezleri örnek gösterilebilir.
Yağlı tip ve kuru tip trafoların farkı kuru tip trafonun patlama özelliğinin olmamasıdır. Bu sebeple kuru tip trafolar insanların yoğun olduğu yerlerde tercih edilmektedir.
AKIM TRAFOLARI
Genellikle enerji kullanımı ölçümlerinde ve devre koruma sistemlerinde kullanılmaktadır. Akım dönüştürme oranı özelliği mevcuttur. Devreler arasındaki akımın ölçülmesine yarar. Akım trafoları dönüştürme oranı ve okuduğu akımı çarpar ve devre üzerinden akımın hesabını yapar.
GÜÇ TRAFOLARI
Gerilimin frekansını stabil tutarak değerini değiştirmeye yarayan trafo çeşididir. İnce silisyumlu saclardan oluşan bir yapısı vardır. Nüvenin üzerine, yalıtılmış iletkenlerle sarılan sargılardan oluşur.
Güç transformatörleri, farklı gerilim sınıfına bağlı olarak seçilmektedir. Buna yönelik farklı çeşitlerde imal edilmektedir. Bunlar:
- Alçak gerilim trafosu
- Orta gerilim trafosu
- Yüksek gerilim trafosu
- Çok yüksek gerilim trafosu
DAĞITIM TRAFOLARI
Elektrik enerjisinin yüksekten alçak gerilime düşürülmesini sağlamak amacıyla dağıtım trafoları kullanılmaktadır. Genleşme depolu, hermetik ve kuru tip olarak üretilmektedir. Kullanım alanına ve amacına bağlı olarak uygun şekilde üretilmektedir.
GERİLİM TRAFOLARI
Primer devre gerilimini ikinci devreye yani sekondere aktaran trafodur. Bağlı olduğu devredeki primeri talep edilen oranda küçültmektedir. Gerilimi manyetik bir kuplaj ile küçülterek sekondere aktarmaktadır.
İZOLASYON TRAFOLARI
Elektrik devresinin iletken kullanmaya gerek olmadan bağlantısını sağlamak amacı ile izolasyon trafoları kullanılmaktadır. İzolasyon trafoları sayesinde trafoda arıza meydana gelirse devrenin diğer tarafı izole edilmektedir.
Transformatör Çalışma Prensibi Nasıldr?
Trafo çalışma prensibi elektrik akımının bir iletkenden diğer iletkene manyetik akı aracılığıyla iletilmesi ile meydana gelmektedir.
Transformatöre alternatif gerilim uygulandığında primer sargısından alternatif akım geçer ve nüve üzerinde bir manyetik alan meydana getirir. Nüve üzerinde oluşan bu manyetik alan sekonder sargısını keserek gerilim endüklenir. Yani primere uygulanan gerilim eşit miktarda, düşük seviyede veya yüksek seviyede sekonderden alınır.
“Transformatör Nedir? Nerelerde Kullanılır?” başlıklı makalemizden memnun kaldıysanız Transformatör Çeşitleri Nelerdir? başlıklı makalemize de göz atabilirsiniz.